Loopbaanleren gaat over betekenisvol leren, zelfsturing en medezeggenschap. Het betekent dat studenten sturing kunnen geven aan de eigen loopbaan. Loopbaanleren of loopbaanoriëntatie- en begeleiding (LOB) is een belangrijk thema geworden in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Het zou moeten leiden tot betere opleidingskeuzes voor de studenten van het mbo. Ook kan een hogere motivatie een rol spelen bij het verminderen van uitval. Maar hoe realiseer je het?
Betekenisvol
Beroepsonderwijslectoren Peter den Boer (ROC West-Brabant) en Frans Meijers (De Haagse Hogeschool) maken duidelijk dat loopbaanleren gaat over betekenisvol leren. Jeroen van Merriënboer (hoogleraar Universiteit Maastricht) spreekt over een onderwijskundige drie-eenheid als het gaat om beroepsonderwijs. In zulk onderwijs worden (1) beroepstaken aan de student gepresenteerd en (2) geoefend, waarna de student (3) feedback op die taakuitvoering krijgt. Het spreekt voor zich dat dergelijke beroepstaken betekenisvol zouden moeten zijn.
Zelfsturing en medezeggenschap
Den Boer en Meijers geven verder aan dat een krachtige leeromgeving betekent dat er sprake moet zijn van zelfsturing en medezeggenschap van de student over het eigen leerproces. Hier wordt het interessant, want hoe organiseer je dat? Het lukt het mbo steeds beter om de praktijk een plaats te geven in het leren. Van Merriënboer spreekt in dit kader van een “blend” tussen de praktijk en de school. Toch blijft dit voor veel scholen en de begeleiders in de bedrijven en organisaties niet zo eenvoudig. De docent die samen met een student een persoonlijk leerplan vorm wil geven staat vaak voor nog grotere uitdagingen.
“Double blend”
Een krachtige leeromgeving voor loopbaanleren gaat over betekenisvol leren waarbij zelfsturing en medezeggenschap belangrijke kenmerken vormen. Van Merriënboer spreekt als het gaat om de leeromgeving over een “double blend”: de blend tussen de praktijk en de school, maar ook de combinatie van online en face-to-face onderwijs (blended learning). Dat online deel van de leeromgeving ervaren docenten en studenten niet altijd even bruikbaar en gebruiksvriendelijk. De school en de docent lijken voor de student soms erg ver weg als hij/zij op de werkplek is.
Niet samenwerken
Wat ook niet helpt is dat digitale systemen niet “samenwerken”. De docent die met een student competenties wil kiezen en activiteiten wil plannen wordt niet optimaal ondersteund. Het systeem voor de kwalificatiedossiers werkt niet (goed) samen met de ELO. De uitleg, oefenactiviteiten en evaluatie-instrumenten van de beroepstaken zijn niet flexibel beschikbaar en niet (goed) gekoppeld aan de kwalificatiedossiers en doelen.
Geïntegreerde toolbox
De geïntegreerde digitale toolbox van een mbo docent is een leerplatform waar doelen, uitleg, activiteiten, voortgang, evaluatie en portfolio’s flexibel in te zetten zijn. Een docent kan de doelen van kwalificatiedossiers koppelen aan activiteiten. Een student kan samen met zijn docent kiezen aan welke doelen er in een periode gewerkt gaat worden en op welke wijze dat gebeurt. Er zijn vele mogelijkheden om te oefenen (simulaties, in de praktijk) en te reflecteren (video opnames, observaties, zelf/peer assessment, etc.). Dit kan ook op de werkplek ingezet worden, waar een begeleider ook feedback kan geven. De feedback wordt niet alleen gekoppeld aan de activiteiten, maar ook aan het doelenoverzicht van het kwalificatiedossier. Een portfolio biedt de student een betekenisvol en geïntegreerd overzicht op zijn/haar ontwikkeling.
Geïntegreerd en flexibel leerplatform
Een geïntegreerd en flexibel leerplatform kan het beroepsonderwijs dat stappen wil zetten op het gebied van loopbaanleren al veel bieden. Maar de “double blend” en krachtige leeromgeving zal de komende jaren verder vorm moeten krijgen. Interdisciplinaire teams die de verschillende “blends” vertegenwoordigen zouden moeten samenwerken aan de doorontwikkeling van het loopbaanleren om het zo voor de student, de docent en de praktijk tot een succes te maken.